معرفی کتاب “سرخنگ نگین سبز کوهستان” به نویسندگی دکتر مفید شاطری و دکتر علی اشرفی انتشار شده در 1401

کتاب سرخنگ نگین سبز کوهستان، با رویکردی علمی – توصیفی و باتکیه‌بر روش تحقیق تک‌نگاری (مونوگرافی) تدوین شده و حاوی یافته‌های ارزشمندی است که در ادامه به اهم آنها اشاره خواهد شد. مطالعات جغرافیایی کتاب نشان می‌دهد سرخنگ در منطقه‌ای کوهستانی با چشم‌اندازهای سرسبز قرار دارد که متأسفانه در سال‌های اخیر تحت‌تأثیر تغییرات محیطی و توسعه ناپایدار قرار گرفته است. در بخش زمین‌شناسی، به بررسی دقیق سازنده‌های سنگی، منابع آبی شامل قنات‌ها و چشمه‌ها، و تأثیرات خشکسالی بر زندگی روستاییان پرداخته شده است. در بخش تاریخی، با استناد به اسناد معتبری چون وقف‌نامه‌ها، قباله‌های ازدواج و یادداشت‌های شخصی که بسیاری از آنها برای اولین‌بار منتشر می‌شوند، موفق به بازسازی تاریخ شفاهی روستا شد. ریشه‌یابی نام “سرخنگ”، تحولات جمعیتی ناشی از مهاجرت و تأثیر آن بر ساختار اجتماعی روستا از دیگر موضوعاتی است که به‌تفصیل مورد بررسی قرار گرفته است. اهمیت ویژه این کتاب در ثبت و مستندسازی فرهنگ بومی در حال فراموشی است. در این راستا، آیین‌های مذهبی منحصربه‌فردی مانند مراسم محرم با تمام جزئیاتش شامل علم بندان، نخل گردانی و شبیه‌خوانی، همچنین مراسم رمضان و نوروز با ویژگی‌های خاص روستای سرخنگ به‌دقت توصیف شده‌اند. صنایع‌دستی بومی به‌ویژه هنر فرش‌بافی با طرح‌های اصیل و منحصر به فردش مورد تحلیل قرار گرفته و نقش آن در اقتصاد محلی بررسی شده است. در بخش فرهنگ عامه، موفق به ثبت گویش محلی، اصطلاحات بومی، ضرب‌المثل‌ها، ترانه‌ها و بازی‌های سنتی شد که بسیاری از آنها در معرض نابودی قرار دارند. معماری سنتی روستا شامل مسجد جامع، حمام قدیمی و خانه‌های تاریخی با ویژگی‌های منحصربه‌فردشان نیز به‌تفصیل معرفی شده‌اند. اهمیت بنیادین این اثر در نقش آن به‌عنوان سندی تاریخی و فرهنگی است که بسیاری از عناصر فرهنگ شفاهی را که امروزه دیگر اجرا نمی‌شوند، برای همیشه ثبت کرده است. وقف‌نامه‌های تاریخی، عکس‌های قدیمی و توصیفات دقیق این پژوهش، منابعی ارزشمند برای نسل‌های آینده و پژوهشگران فراهم آورده است. این پژوهش به‌وضوح نشان می‌دهد چگونه تغییر سبک زندگی، مهاجرت گسترده و بی‌توجهی عمومی، فرهنگ روستایی اصیل را تهدید می‌کند. “سرخنگ نگین سبز کوهستان” بیش از اینکه یک پژوهش دانشگاهی باشد، یک وصیت‌نامه‌ای فرهنگی است که می‌کوشد به آیندگان بگوید زندگی در این روستا چگونه بوده و چه گنجینه‌های ارزشمندی را در خطر ازدست‌دادن هستیم. این اثر به‌راستی گنجینه‌های زنده از بخشی از هویت ملی ایران است که به‌تدریج در حال محوشدن است. زبان روان و توصیفات دقیق کتاب، آن را هم برای محققان و هم برای عموم علاقه‌مندان به فرهنگ روستایی ایران به متنی خواندنی و جذاب تبدیل کرده است. این پژوهش می‌تواند الگویی برای مطالعات مشابه در دیگر مناطق روستایی ایران باشد و به مسئولان و پژوهشگران یادآوری می‌کند که حفظ فرهنگ روستایی نیازمند ثبت علمی، حمایت نهادی و احیای فعالانه است. امیدوارم این اثر بتواند سهمی در حفظ میراث‌فرهنگی روستایی ایران داشته و الهام‌بخش پژوهش‌های مشابه در دیگر مناطق کشور باشد.